Cukrzyca ciężarnych
to stan nietolerancji węglowodanów prowadzący do hiperglikemii o różnym nasileniu, który pojawia się lub zostaje po
raz pierwszy rozpoznany w czasie ciąży.
wg. WHO 1999
Występuje u ok. 3-5% ciężarnych i jest najczęstszym powikłaniem metabolicznym ciąży.
Większość pacjentek z cukrzycą w ciąży wymaga jedynie leczenia dietą oraz kontroli glikemii.
Zachowanie prawidłowego profilu glikemii zmniejsza do minimum ryzyko powikłań.
Algorytm diagnostyczny cukrzycy ciężarnych
Wstępne oznaczenie stężenia glukozy na czczo na początku ciąży, przy pierwszej wizycie
- glukoza 100 – 125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l) – wartość nieprawidłowa - należy wykonać OGTT
- glukoza > 125 mg/dl – należy powtórzyć badanie na czczo i jeśli wynik jest nieprawidłowy rozpoznajemy
cukrzycę
Test przesiewowy obciążenia 50 g glukozy – GCT (glucose challenge test)
glukoza po 1 h > 200 mg/dl (11,1 mmolo/l) - GDM
glukoza po 1 h > 140 mg/dl (7,8 mmol/l) – OGTT zgodnie z kryteriami WHO
Warunki wykonania testu:
- 24 – 28 tydzień ciąży
- pacjentka nie musi być na czczo
- jednorazowy pomiar glukozy po 1 godzinie
Test diagnostyczny obciążenia 75 g glukozy – OGTT(oral glucose tolerance test)
- wykonywany na czczo
- 8 – 14 godzin od ostatniego posiłku
- przez trzy dni przed wykonaniem testu nie należy ograniczać spożycia węglowodanów
(nie mniej niż 150 g/d przy zwykłej aktywności fizycznej)
- 75 g glukozy rozpuścić w 250 – 300 ml wody i wypić w ciągu 5 min
- w trakcie badania pacjentka powinna siedzieć, nie powinna przyjmować pożywienia ani palić
- krew pobiera się na czczo i 2 godziny po wypiciu roztworu glukozy
Kryteria WHO rozpoznania cukrzycy ciężarnych
glukoza na czczo > 126 mg/dl (6,9 mmol/l)
glukoza po 1 h > 180 mg/dl
glukoza po 2 h > 140 mg/dl (7,8 mmol/l)
Leczenie cukrzycy w ciąży:
1) dieta
2) wysiłek fizyczny
3) insulinoterapia
Na czym polega prawidłowa dieta i kontrola glikemii?
Prawidłowa dieta kobiety w ciąży powikłanej cukrzycą powinna składać się z sześciu posiłków na dobę: trzech
głównych i trzech przekąsek. Każdy z tych posiłków powinien zawierać odpowiednią ilość wymienników
węglowodanowych (jednostek chlebowych).
Wymiennik węglowodanowy (jednostka chlebowa) to ilość wagowa danego produktu, która zawiera 10-12 g
węglowodanów
Rozkład posiłków:
19 – 21 wymienników węglowodanowych na dobę
1.śniadanie 4 – 5 jednostek
2. drugie śniadanie 2 – 3 jednostek
3. obiad 5 jednostek
4. podwieczorek 2 – 3 jednostek
5. kolacja 3 – 4 jednostek
6. przed snem 1 – 2 jednostki <= jest to jeden z najważniejszych posiłków !!!
Szczególnie ważny jest posiłek przed snem (ok. 21.00 - 22.00). Ma on zapobiegać nocnej hipoglikemii, czyli
obniżeniu poziomu cukru we krwi podczas godzin nocnych.
Zapotrzebowanie energetyczne na dobę
BMI kcal/kg mc.
< 19,8 35 – 40
19,8 – 29 30 – 32
> 20 24 - 25
Aby leczenie dietą można było uznać za efektywne należy zachować prawidłowy profil glikemii.
Jak i kiedy mierzyć poziom glikemii?
Poziom glikemii oznaczamy na czczo ( bezpośrednio po przebudzeniu) i po głównych posiłkach ( śniadaniu, obiedzie
i kolacji).
Prawidłowe wartości glikemii:
Na czczo < 90 mg/dl
1 godz. po głównym posiłku <120 mg/dl.
Niekiedy zaleca się pomiar nocny ( ok. godziny 3.00)>60 mg/dl
Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na insulinę zmienia się w ciągu doby, dlatego często po spożyciu
identycznego posiłku rano i wieczorem poziomy glikemii będą się różnić.
Jak komponować posiłki?
Dzienne zapotrzebowanie na składniki odżywcze powinno być pokryte przez:
40 – 50 % węglowodanów
30 % białka
20 – 30 % tłuszcze
Do minimum należy ograniczyć:
- cukry proste (cukier, miód, dżemy, słodycze,)
- pełne mleko, śmietana, lody, tłuste sery, słodzone koktajle mleczne
- owoce kandyzowane, suszone, winogrona, banany
- słodkie soki, syropy, słodzone płyny
- jogurty owocowe, serki homogenizowane słodzone
- pieczywo słodzone np. chałka
- majonez
- tłuste mięsa i wędliny (wieprzowina, salami, boczek, słonina, smalec, salceson, podroby, gęsi i kaczki)
- napoje alkoholowe
Wskazane produkty i techniki przyrządzania potraw:
- chleby gruboziarniste, razowe, chrupkie, makarony razowe
- surowe warzywa, owoce
- chude przetwory mleczne
- chude wędliny i mięsa
- soki owocowe rozcieńczone wodą
- potrawy
· gotowanie w wodzie
· na parze na grillu lub rożnie
· pieczenie w pergaminie lub w folii
· duszenie bez obsmażania
Wysiłek fizyczny
- poprawia utylizację glukozy, zmniejsza insulinooporność tkanek i zwiększa ich wrażliwość na insulinę
- o ile nie ma przeciwwskazań, zaleca się specjalne zestawy ćwiczeń gimnastycznych o umiarkowanym nasileniu
Insulinoterapia
- chore na cukrzycę typu 2 w okresie ciąży powinny być leczone insuliną
- insulinoterapia konieczna jest u ok 10 – 40 % kobiet chorych na cukrzycę ciążową
- najczęstszą metodą jest intensywna podskórna insulinoterapia
dr n. med. Joanna Jacko – ginekolog-położnik
Beata Michalska – ginekolog-położnik
Na podstawie: Wytyczne PTD 2011, Kompendium cukrzycy pod redakcją prof. Sieradzkiego (2009), Diabetologia
pod redakcją prof. K. Strojek (2008)