Celem jest uzyskanie i utrzymanie:

• prawidłowego (bliskiego nor my) stężenia glukozy w surowicy krwi;

• optymalnego stężenia lipidów w surowicy;

• optymalnych wartości ciśnienia tętniczego;

• pożądanej masy ciała.

2. Podstawowe zalecenia dietetyczne dla chorych na cukrzycę:

• unikanie lub zupełne wykluczenie węglowodanów prostych;

• spożywanie częstych posiłków, ale o ograniczonej ilości i kaloryczności;

• stosowanie tak zwanej diety zdrowego człowieka.

Chorzy na cukrzycę typu 1, bez nadwagi i otyłości powinni unikać spożywania węglowodanów łatwo przyswajalnych oraz przestrzegać ogólnych zasad prawidłowo zbilansowanej diety.

U chorych na cukrzycę typu 2 dieta jest bardziej istotna niż w przypadku cukrzycy typu 1, jej podstawowym zadaniem jest nie tylko utrzymanie dobrej kontroli Związek odsetka HbA1c ze średnim stężeniem glukozy w osoczu HbA1c Średnia glikemia [mg/dl]

na czczo po posiłku

6,5–6,9% 142 164

7–7,4% 152 176

7,5–7,9% 167 189

8–8,5% 178 206

 Zasady postępowania w cukrzycy.

Podstawowe znaczenie, poza zaleceniami wymienionymi wyżej, ma określenie zalecanej kaloryczności diety. Powinna być dostosowana do wieku, aktualnej masy ciała oraz aktywności fizycznej osoby chorej. Deficyt energetyczny powinien być ustalony indywidualnie, tak aby umożliwić choremu powolną, ale systematyczną redukcję masy ciała (ok. 0,5–1 kg/tydz.). Zmniejszenie masy ciała o co najmniej 5% w porównaniu z masą wyjściową przynosi wymierną poprawę kontroli glikemii, jednak optymalnie redukcja masy ciała powinna wynosić co najmniej 7%.

Zalecenia szczegółowe dotyczące diety:

• węglowodany:

— podstawowe ograniczenie powinno dotyczyć węglowodanów prostych (jedno- i dwucukrów), których spożywanie chory powinien ograniczyć do minimum; — główne źródło węglowodanów powinny stanowić pełnoziarniste produkty zbożowe, zwłaszcza o niskim indeksie glikemicznym (< 55 IG);

— udział węglowodanów w diecie powinien wynosić około 45% całkowitej ilości energii; jeśli węglowodany pochodzą z produktów o niskim IG i dużym udziale błonnika, ich udział w ogólnej kaloryczności diety może być większy (nawet do 60%);

— wysoka podaż kalorii węglowodanowych powinna być także elementem diety osób o bardzo dużej aktywności fizycznej, a niższa podaż kalorii pochodzących z węglowodanów (25–45%) może być czasowo zalecana u chorych o niewielkiej aktywności fizycznej, u których możliwości jej zwiększenia są ograniczone;

• niskokaloryczne substancje słodzące (słodziki) mogą być stosowane w ilościach zalecanych przez producenta:

— do pieczenia i gotowania może być stosowana niskokaloryczna substancja słodząca pochodzenia naturalnego

— stewia, która jest oporna na wysoką temperaturę, do 200°C;

— sacharyna, z uwagi na przechodzenie przez łożysko i nie do końca poznany wpływ na płód, nie powinna być stosowana w ciąży, natomiast pozostałe słodziki mogą być stosowane w tym czasie;

— istnieje konieczność analizowania kaloryczności produktów, w których cukier zastąpiono niskokalorycznymi substancjami słodzącymi, ponieważ niektóre mogą się cechować wysoką energetycznością wynikającą z zawartości tłuszczów;

— spożywanie produktów spożywczych, których kaloryczność została obniżona dzięki zastosowaniu niskokalorycznych substancji słodzących nie może być jedynym elementem zmian stylu życia.

• tłuszcze:

— udział tłuszczu w diecie powinien być taki jak w diecie osób zdrowych i może wahać się od 25% do 40% wartości energetycznej diety;

— należy ograniczyć tłuszcze nasycone na rzecz jednonienasyconych i wielonienasyconych;

• białka:

— udział energii pochodzącej z białka w diecie powinien wynosić 15–20% (ok. 1–1,5 g/kg mc./d.);

— u chorych na cukrzycę typu 2 z nadmierną masą ciała dieta o obniżonej kaloryczności może zawierać 20–30% białka;

— chorzy z przewlekłą chorobą nerek powinni utrzymać podaż białka w ilości około 0,8–1 g/ /kg mc./dobę;

— nie ma konieczności ograniczania białka zwierzęcego, chociaż u niektórych chorych korzystne może być zastępowanie białka zwierzęcego białkiem roślinnym;

• błonnik pokarmowy:

— zalecana zawartość w diecie około 25 g/dobę;

• witaminy i mikroelementy

— u chorych, u których nie stwierdza się niedoborów, nie jest zalecana suplementacja, z wyjątkiem:

— witaminy D3

— zalecana suplementacja w dawkach jak dla populacji ogólnej;

— kwasu foliowego

— zalecana suplementacja w ilości 400 μg u kobiet w ciąży;

— witaminy B12

— zalecane jest badanie stężenia u pacjentów długotrwale stosujących metforminę i suplementację w przypadkach niedoboru;

• alkohol:

— zasady spożywania alkoholu są takie jak osób bez cukrzycy z zastrzeżeniem konieczności monitorowania glikemii ze względu na ryzyko hipoglikemii;

— należy chorego poinformować, że alkohol hamuje uwalnianie glukozy z wątroby i w związku z tym jego spożycie, zwłaszcza bez przekąski, może prowadzić do niedocukrzenia;

— nie zaleca się spożywania więcej niż 20 g alkoholu na dobę przez kobiety i 30 g alkoholu na dobę przez mężczyzn;

— nie powinni spożywać alkoholu chorzy z dyslipidemią (hipertriglicerydemią), neuropatią i chorzy z zapaleniem trzustki w wywiadzie;

• sól kuchenna:

— ilość soli, pochodzącej ze wszystkich źródeł, nie powinna przekraczać 5 g/dobę;

— w uzasadnionych przypadkach chorym z nadciśnieniem tętniczym zaleca się większe restrykcje podaży soli