Z cukrzycą insulinoniezależną (typu 2) mamy do czynienia wówczas, gdy trzustka wytwarza jeszcze insulinę lecz w ilościach niewystarczających w stosunku do potrzeb organizmu. Przyczyną jest najczęściej pojawiające się wraz z wiekiem zmniejszenie produkcji insuliny przez komórki beta trzustki przy jednocześnie zwiększającej się insulinooporności tkanek. Ten typ cukrzycy początkowo jest trudno wykryć. Wczesne rozpoznanie jest jednak niezbędne, bowiem choroba nie leczona zwiększa poważnie zapadalność na zawał serca, udar mózgu i inne groźne dla zdrowia choroby.

Zaawansowany wiek jest podstawową przyczyną pogarszania się tolerancji organizmu na glukozę, czyli początków cukrzycy typu II.

U niektórych osób w miarę starzenia się stopniowo zanikają tzw. wyspy trzustkowe zawierające komórki beta, wytwarzające insulinę.

U osób młodych stosunek ilościowy komórek beta do innych komórek w wyspach trzustkowych wynosi 4:1, zaś u osób w wieku 80-90 lat - 2:1.

W podeszłym wieku maleje masa wątroby i mięśni.

Te zmiany zanikowe przyczyniają się także do ujawnienia cukrzycy w starości. Inną przyczyną zmniejszonego wykorzystania glukozy przez mięśnie jest charakterystyczny dla osób starszych spadek aktywności fizycznej.

Jednak najważniejszym powodem upośledzenia tolerancji glukozy u osób starych jest rosnąca z wiekiem insulinooporność.

Oznacza to utratę wrażliwość mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby oraz praktycznie wszystkich tkanek organizmu na insulinę, która z krwią dopływa do nich z trzustki. Taki stan nazywa się insulinoopornością komórkową. Jeśli komórki tłuszczowe, mięśni, wątroby, które szczególnie intensywnie przetwarzają glukozę, staną się insulinooporne, wówczas gorzej wychwytują glukozę z krwi.

Przyczyną insulinooporności są również uwarunkowania genetyczne które przekazywane są blisko 20% chorych w rodzinach w których występuje cukrzyca. Ponadto winowajcami są: otyłość, spadek aktywności fizycznej oraz zmniejszenie masy mięśniowej, inne choroby, stresy fizyczne i emocjonalne, urazy, infekcje, przyjmowane leki (np. moczopędne, kortykosterydy, fenytoina).