Zespół stopy cukrzycowej jest jednym z powikłań cukrzycy i może dotyczyć zarówno chorych na cukrzycę typu 1 jak i pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2 leczonych lekami doustnymi lub insuliną. Przyczyną zespołu stopy cukrzycowej są zmiany w naczyniach krwionośnych oraz uszkodzenie włókien nerwowych (neuropatia). Powstawaniu tych zmian sprzyja złe wyrównanie cukrzycy. Neuropatia prowadzi między innymi do utraty czucia bólu i temperatury w obrębie stóp co powoduje, że nawet rozległe skaleczenia mogą nie sprawiać żadnych dolegliwości i mogą długo pozostawać niezauważone. Łatwo jest również o groźne oparzenia stóp jeżeli pacjenci próbują rozgrzewać zmarznięte stopy o bezpośrednie źródła ciepła (piece, kominki, koce elektryczne) albo myją stopy nie sprawdzając uprzednio dłonią temperatury wody. Również otarcia skóry spowodowane źle dopasowanymi butami bywają często przyczyną powstawania owrzodzeń. Pomimo tego "znieczulenia" stóp niektórzy pacjenci u których doszło do rozwoju neuropatii skarżą się na dokuczliwe dolegliwości bólowe takie jak uczucie pieczenia, mrowienia lub drętwienia , które nasilają się zwłaszcza wieczorami lub w nocy. Jest to tak zwana odmiana bólowa neuropatii.

Gorsze ukrwienie stóp spowodowane jest zwężeniem lub zamknięciem naczyń krwionośnych, które powoduje, że wszelkie skaleczenia w tym obszarze goją się słabo a chorym mogą dokuczać kurcze oraz bóle łydek nasilające się w czasie chodzenia a ustępujące po odpoczynku (chromanie przestankowe). Wysokie ciśnienie krwi oraz dieta bogata w tłuszcze i podwyższony poziom cholesterolu ale szczególnie nałóg palenia papierosów sprzyjają powstawaniu zaburzeń w krążeniu krwi.

U chorych na cukrzycę zakażenia rozprzestrzeniają się bardzo łatwo, może rozwinąć się zapalenie kości dlatego każde owrzodzenie stopy zwiększa ryzyko amputacji.

U pewnej grupy pacjentów powstają zmiany w stawach zwane artropatią Charcot'a. Zespół ten polega na stopniowym niszczeniu drobnych stawów stopy w wyniku czego dochodzi do znacznych zniekształceń stóp. Konieczne jest wówczas noszenie specjalnego obuwia wykonanego na indywidualne zamówienie. Noszenie zwykłych źle dopasowanych butów bardzo często prowadzi do powstania owrzodzenia. W początkowej fazie artropatii Charcot'a kończyna jest gorąca, zaczerwieniona i spuchnięta, leczenie polega na bezwzględnym unieruchomieniu, które może zapobiegać zniekształceniom. Rozwój artropatii Charcot'a poprzedza niekiedy niewielki uraz, który może przez chorego pozostać niezauważony.

Wśród osób zajmujących się problemami stopy cukrzycowej panuje przekonanie (poparte wynikami badań naukowych), że wielu przypadkom owrzodzeń a zwłaszcza amputacji u chorych a cukrzycę można zapobiegać pod warunkiem wczesnego rozpoznania problemów, odpowiedniej edukacji i aktywnej współpracy ze strony pacjentów.

autor : Dr med. Anna Korzon-Burakowska

Specjalista chorób wewnętrznych, diabetolog

Akademia Medyczna w Gdańsku